Główne założenia psychologicznej pierwszej pomocy

Psychologiczna pierwsza pomoc to nie terapia ani profesjonalna diagnoza. Jej celem nie jest leczenie zaburzeń, lecz natychmiastowe, ludzkie wsparcie. Opiera się na kilku fundamentalnych zasadach:

  • skupienie na człowieku, nie na problemie: najważniejsze jest dostrzeżenie potrzeb emocjonalnych i psychicznych osoby w kryzysie. Zamiast analizować, co się stało, koncentrujemy się na tym, jak możemy pomóc tu i teraz.
  • empatia zamiast diagnozy: udzielając PPP, nie wcielamy się w rolę psychoterapeuty. Działamy z empatią, okazujemy zrozumienie i akceptację, tworząc bezpieczną przestrzeń do wyrażenia emocji.
  • przywracanie poczucia bezpieczeństwa: chaos i utrata kontroli to naturalne odczucia w sytuacji kryzysowej. Celem PPP jest pomoc w odzyskaniu choćby częściowej stabilności, zarówno fizycznej, jak i emocjonalnej.

Kiedy i komu udzielać psychologicznej pierwszej pomocy?

Psychologiczna pierwsza pomoc jest potrzebna wszędzie tam, gdzie ludzie doświadczają silnego stresu lub traumy. Może to dotyczyć:

  • ofiar wypadków komunikacyjnych lub katastrof naturalnych;
  • świadków traumatycznych wydarzeń;
  • osób, które otrzymały tragiczną wiadomość (np. o śmierci bliskiej osoby);
  • każdego, kto znalazł się w sytuacji przekraczającej jego zdolności radzenia sobie.

Co ważne, aby udzielić psychologicznej pierwszej pomocy, nie trzeba być psychologiem. Może to zrobić każdy, kto posiada podstawową wiedzę i wrażliwość np. ratownik medyczny, nauczyciel, policjant, a także przyjaciel, członek rodziny czy nawet przypadkowy świadek zdarzenia.

Kluczowe elementy psychologicznej pierwszej pomocy

Skuteczne wsparcie w ramach PPP opiera się na kilku krokach. Choć sytuacje bywają różne, te uniwersalne zasady pomogą Ci działać w sposób uporządkowany i pomocny.

Kontakt i ocena sytuacji: zanim podejdziesz, oceń otoczenie pod kątem bezpieczeństwa. Następnie nawiąż spokojny kontakt. Przedstaw się i zapytaj, czy osoba potrzebuje pomocy. Proste: „Jestem tutaj, żeby pomóc, jeśli tego potrzebujesz” – może zdziałać cuda.

Zapewnienie bezpieczeństwa: pomóż osobie znaleźć bezpieczne miejsce, z dala od źródła zagrożenia. Zadbaj o podstawowe potrzeby fizyczne: podaj wodę, koc, zaoferuj schronienie. Poczucie fizycznego komfortu jest fundamentem stabilizacji emocjonalnej.

Aktywne słuchanie: to serce psychologicznej pierwszej pomocy. Pozwól osobie mówić, jeśli tego chce, ale nie naciskaj. Słuchaj uważnie, nie przerywaj i nie oceniaj. Czasem wystarczy po prostu być obok w milczeniu. Używaj zwrotów potwierdzających: „rozumiem”, „to musiało być trudne”.

Wsparcie praktyczne: kryzys często paraliżuje zdolność do działania. Pomóż w prostych, konkretnych zadaniach np. wykonaniu telefonu do bliskich, znalezieniu informacji czy skontaktowaniu się z odpowiednimi służbami.

Zachęcanie do dalszego wsparcia: psychologiczna pierwsza pomoc jest działaniem doraźnym. Ważne jest, aby na końcu delikatnie poinformować o możliwościach uzyskania profesjonalnej pomocy i przekazać kontakt do specjalistów, ośrodków interwencji kryzysowej czy grup wsparcia.

Czego unikać w psychologicznej pierwszej pomocy?

Wiedza o tym, czego nie robić, jest równie ważna, jak umiejętność udzielania pomocy. Unikaj:

  • narzucania pomocy i rozwiązań: nie mów „wiem, co czujesz”, ani „musisz teraz wziąć się w garść”;
  • oceniania i minimalizowania problemu: stwierdzenia takie jak „inni mają gorzej” czy „nie ma co płakać” są szkodliwe i unieważniają uczucia drugiej osoby;
  • zadawania zbyt osobistych pytań: nie zmuszaj do opowiadania o szczegółach traumatycznego wydarzenia. Pozwól, by to osoba sama zdecydowała, czym chce się podzielić;
  • składania fałszywych obietnic: unikaj mówienia „wszystko będzie dobrze”, ponieważ nie masz pewności, czy tak się stanie. Lepiej powiedzieć: „Jestem przy Tobie i razem przez to przejdziemy”.

Korzyści z psychologicznej pierwszej pomocy

Dobre wsparcie w pierwszych godzinach po kryzysie ma ogromne znaczenie. Pomaga przywrócić poczucie kontroli i godności, łagodzi natychmiastowy stres i buduje fundament pod dalszy proces radzenia sobie z traumą. Co najważniejsze, zmniejsza ryzyko rozwoju długotrwałych problemów psychicznych, takich jak zespół stresu pourazowego (PTSD).

Jak przygotować się do udzielania PPP?

Każdy z nas może nauczyć się podstawowych zasad psychologicznej pierwszej pomocy. Warto rozważyć udział w certyfikowanych szkoleniach i kursach, które oferują organizacje pozarządowe czy ośrodki interwencji kryzysowej. Równie istotne jest rozwijanie w sobie empatii, umiejętności aktywnego słuchania i panowania nad własnymi emocjami. Znajomość lokalnych zasobów  numerów telefonów zaufania czy adresów placówek pomocowych również jest nieoceniona.

Twoja pomoc ma znaczenie

Psychologiczna pierwsza pomoc to dowód na to, że w najtrudniejszych chwilach największą siłą jest drugi człowiek. To umiejętność, która pozwala zamienić bezradność w działanie, a lęk w poczucie wsparcia. Zdobywając wiedzę na ten temat, zyskujesz narzędzie, dzięki któremu możesz realnie pomóc komuś odzyskać grunt pod nogami. Każdy z nas ma w sobie potencjał, by stać się czyimś cichym bohaterem w chwili kryzysu. Warto ten potencjał rozwijać np. poprzez mini lekcje w formie grywalizacji bhp.

Karolina Kucharczyk

Inspektor ds. BHP